محیط زیستی‌ها می‌دانند وضعیت زمین و هوا شرایط خوبی را پشت سر نمی‌گذارد. در این میان فعالان حوزه دفاع از حقوق حیوانات هم شبکه مسائل خودشان را دارند، با این حال چرا مباحث محیط زیستی آن چنان که باید و شاید همچنان یک موضوع لوکس به حساب می‌آید و عموماً برداشت‌های غیردینی از آن‌ها می‌شود و شبکه مسائل محیط زیست خراسان چیست؟
نشست مشترک جمعی از فعالان فرهنگی مشهد و فعالان محیط زیستی خراسان، سرآغاز همکاری صمیمانه‌ای است که می‌تواند گوشه‌ای از خلأ ارتباط این دو بخش اجتماعی را پر کند و منجر به ارتقای مباحث محیط زیستی و انتقال به سطح عمومی جامعه بشود. این نشست با دعوت از جبهه روحانیت مردمی مشهد و همچنین فعالان محیط زیستی خراسان و به میزبانی اندیشکده قدس برگزار شد تا به مهم‌ترین دغدغه‌های محیط زیستی بپردازد. آنچه در ادامه می‌خوانید گزیده این نشست است.
حمید طراوتی، فعال محیط زیست
نخست ما در خراسان با چند مشکل عمده محیط زیستی مواجه هستیم؛ در حال حاضر به علت خشکسالی در جنوب خراسان شاهد سیل مهاجرت به سمت مشهد هستیم که این مهاجرت منجر به حاشیه‌نشینی شده است. در مشهد بیش از یک میلیون حاشیه‌نشین وجود دارد که می‌تواند برای مواقع بحرانی عوارض زیادی ایجاد کند. تلاش مجموعه‌های مردمی این بوده است که برای افرادی که در حاشیه شهر هستند زندگی بهتر و قانونمندی فراهم شود.
دوم، شهرهای ما برای خودروها ساخته شده نه برای مردم و آن‌ها موجب آلایندگی هوا می‌شوند. منطقه جنوب مشهد تنها جایی که برای مشهد مانده هم اکنون درگیر همین اتوبان و جاده و کمربند است. این جاده و اتوبان قابل دوام نیست و توسعه مقطعی را به دنبال دارد، ولی در نهایت نتیجه معکوس می‌دهد.
در واقع هر چه نسبت پارک‌ها به پارکینگ‌ها بیشتر رعایت شود یعنی در شهر دموکراسی بیشتر رعایت می‌شود. ۳۰ درصد مردم خودرو دارند و مدیران شهری برای این ۳۰درصد هر کاری می‌کنند. برای خودروها پروژه‌های بزرگ می‌سازند و پروژه‌های بزرگ می‌توانند اقتصادی هم باشند، اما کارهای مردمی درآمدزا نیستند، با این توجیه همیشه مردم از جریان سهم‌بری از پروژه‌ها عقب می‌مانند.
مهدی جمشیدی، فعال محیط زیست حوزه آب
متوسط بارندگی در ایران ۲۵۰ میلیمتر در سال است. در ۵۰ سال گذشته این رقم به ۲۰۰میلیمتر رسیده است. در طول تاریخ اجداد ما به فناوری کاریز یا قنات دسترسی پیدا کردند و با بیل و کلنگ آبی که در ۳۰۰ متر عمق بود را به سطح زمین آوردند و زندگی کردند و تمدن را به اینجا رساندند. از ۵۰ سال پیش که پمپ آمد و دستگاه حفاری و چاه ایجاد شد، تمام تجربه تاریخی را کنار گذاشتیم و با پمپ و دستگاه حفاری به جان زمین افتادیم، چرا؟
در مشهد ۸۰۰ حلقه چاه داشتیم که در این ۵۰ سال به حدود ۴هزار حلقه رسیدیم! با اینکه دشت مشهد یکی از دشت‌های ممنوعه برای برداشت آب است و ما باید فقط ۴۰درصد میانگین بارش برداشت می‌کردیم تا همان قناتی که داریم خشک نشود، ما به جای ۴۰درصد برداشت به ۱۳۰درصد برداشت تن دادیم؛ به جای برداشت ۳۰۰ میلیون مترمکعب، یک‌میلیارد مترمکعب برداشت کردیم؛ نتیجه این فرایند مشخص است.
با همین روند معیوب وقتی چاه به کف می‌خورد می‌گوییم دوباره عمقت را افزایش بده! به چاه‌ها اجازه کف‌شکنی می‌دهیم و این مواردی بود که قانونی هم شده است.
به استناد مصوبه شورای عالی آب کشور در سال ۹۳ ما باید از ۱۳۰درصد به ۷۵درصد برسیم. باید ۵۰ درصد مصرفمان را کم کنیم، هر کسی به نوبه‌خودش.
در سال ۹۳ با حضور جمعی از اساتید، سند تدبیر آب نوشته شد که یک فرایند ۲۰ ساله را تعریف می‌کند تا سال ۱۴۲۰ و در آن ۱۹ راهبرد برای تعادل پایدار مشهد پیشنهاد می‌شود.
زهره بنایی، فعال محیط زیست حوزه آب
فاضلاب‌ها موجب آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌شوند؛ بنابراین از دهه ۷۰ تصفیه فاضلاب در دستور کار قرار گرفت. شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب تعبیه شد تا فاضلاب را به تصفیه‌خانه منتقل کنند و سپس به سطح مطلوبی از پاکی برسد و مورد استفاده مجدد قرار بگیرد.
در حال حاضر فقط برای ۲۰ درصد فاضلابی که جمع‌آوری می‌شود، تصفیه‌خانه داریم و باقیمانده فاضلاب در کشف‌رود رهاسازی می‌شود. کشف‌رود بستر تخلیه فاضلاب‌ها و آب‌های سطحی است.
همچنین فاضلاب شهرک صنعتی توس به پرکندآباد منتقل شده و چون ظرفیت ندارد در کشف‌رود سرریز می‌کند. فاضلاب چرمشهر هم به همین ترتیب وارد کشف می‌شود؛ همین آب به کشاورز برای کشاورزی محصولات یکساله و سبزیجات فروخته می‌شود. آلودگی صنعتی ما را دچار مشکل کرده است. تصفیه‌خانه چرمشهر ۱۸ میلیارد اعتبار لازم داشته است که تأمین نکردند. اعتماد کشاورز به تصمیم‌گیری دولتی باید جلب شود؛ هر دو طرف باید به هم اعتماد کرده تا بتوانند کار کنند.
علی کشمیری، فعال محیط زیست حیوانات
سؤال می‌کنند وقتی این همه گرفتاری اقتصادی داریم، پرداختن به بحث حیوانات و محیط زیست چه اولویتی دارد؟ باید بپذیریم منافع ما در گرو یکدیگر است، با ذکر چند مثال موضوع را روشن‌تر می‌کنم.
سال ۹۲ یکی از روستاهای نزدیک نیشابور مورد هجوم موش‌ها قرار گرفت و به روستا حمله کردند و در عرض چند روز روستا غیرقابل سکونت شد، چرا این اتفاق افتاد؟ روستایی بود که تجارت پرنده‌های شکاری بسیار شایع بود تا حدی که از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برای صید به این منطقه می‌آمدند یا حتی مارکشی بین اهالی آنجا شایع بوده و این به‌هم خوردن تعادل‌زیستی در آن منطقه موجب بروز مشکل شده بود.
حدود سه سال پیش موضوعی در فضای مجازی داغ شد که بیانگر این بود که یک کفتار مادر و دو توله‌اش را در آنجا زنده‌زنده آتش زدند. پرونده قضایی تشکیل شد، در رأی اولیه محکوم و در تجدیدنظر تبرئه شدند! دفعه بعد هشت جوجه‌تیغی بزرگ را به عنوان تفریح آتش زدند و این موارد باز هم موجب به هم خوردن تعادل محیط زیست در منطقه می‌شود.
همچنین بسیاری از باورهای مردم به‌خصوص در بخش‌هایی که با خرافات گره خورده است، می‌تواند آسیب‌زا باشد. مثلاً اینکه قسمت‌هایی از بدن کفتار برای خوشبختی زوجین تبلیغ می‌شود که همه می‌دانیم این‌ها خرافات است، اما همین خرافات موجب حذف یک حیوان از طبیعت خواهد شد.
در بخشی‌دیگر؛ «سگ‌کشی» رسم اشتباهی بود که شهرداری گذاشت. در هشت سال افزون بر ۸۵هزار سگ در دشت مشهد کشته شد؛ آن‌ها را در اتاقک می‌کردند و با دود اگزوز خودرو جانشان را می‌گرفتند.
باید قبول کنیم ما هر جا در چرخه طبیعت دست بردیم، کار را خراب کردیم.
فرشته تقی‌زاده، نماینده سمن‌های محیط زیستی
عملکرد انسان موجب تخریب محیط زیست شده است و ضرورت دارد کلمه توسعه پایدار را جایگزین «توسعه» کنیم. بدون آینده‌پژوهی همه‌چیز را داریم نابود می‌کنیم.
با این مقدمه سراغ یک مثال برویم. پس از اظهارات رهبر معظم انقلاب درباره جرم‌انگاری تخریب در ارتفاعات جنوبی مشهد، در ۵ خرداد ۹۴ دادستانی دستور توقف انفجارها در خط کمربندجنوبی را صادر کرد.
اصل ۵۰ قانون‌اساسی صراحتاً هر فعالیت اقتصادی و عمرانی که منجر به تخریب محیط زیست و نابودی منابع غیرقابل جبران طبیعی شود را ممنوع کرده و جرم دانسته است.
۲۳ اسفند ۹۶ به دستور شورای حفظ حقوق بیت‌المال و به دلیل مضرات محیط زیستی و تهدیدات، این پروژه تعطیل شد تا مطالعات محیط زیستی انجام شود.
سال ۹۸ در بحران کرونا انتهای بهمن ماه اطلاع داده بودند نیروهای شهرداری شبانه‌روز با نورافکن در حال کار کردن روی کمربندجنوبی هستند. مطلع شدیم تحت عنوان ستاد تدبیر دور هم جمع شده و گفتند می‌خواهیم راه دسترسی برای کوهنوردان فراهم کرده و خاک و نخاله را جمع و اینجا را تبدیل به پارکینگ کنیم؛ پس از این ماجرا کوه‌پارک افتتاح شد. همزمان معاونت حمل و نقل و ترافیک تمام انرژی‌اش را برای انجام این کمربند گذاشته بود.۳۰ اردیبهشت ۹۹ قرارداد مطالعات محیط زیستی این پروژه منعقد شد. در نهایت پس از انجام مطالعات و نتیجه «عدم‌امکان اجرای پروژه»، معاونت حمل و نقل از تحویل‌گیری امتناع و حتی پرداخت حق‌الزحمه را منوط به اجرای درخواست‌های شهرداری کرد!
بد نیست بدانید دو برابر آنچه تا به حال هزینه شده باید برای اتمام این پروژه هزینه شود. اعتراض ما نسبت به عملکرد معاونت حمل و نقل شهرداری به دست دستگاه قضایی رسید.
نظر شما